Traslado de los restos de Rosalía de Castro al Panteón de Gallegos Ilustres

1891.- Os restos de Rosalía de Castro son trasladados dende o cimeterio de Adina, en Iria Flavia, a Compostela. A traslación foi organizada pola Asociación Regionalista Gallega con actos que se prolongaron tres días, 25, 26 e 27 de maio. Para o rexionalismo o traslado dos restos de Rosalía ao Panteón de Galegos Ilustres foi un acto de afirmación política. Alfredo Brañas describiu o feito en La Patria Gallega: “a mais grande, a mais portentosa declaración d´amor que pode dar un povo libre, a apoteosis feita en honor d´a inmortal Musa gallega señá Rosalía de Castro”. Curros escribiría o poema A Rosalía, un dos mellores poemas da literatura galega, publicado por La Patria Gallega nun número extraordinario que saíu o 31 de maio de 1891 con motivo do traslado dos restos. O xornal nese extraordinario de varias páxinas deu conta polo miudo do acto de traslado desde Padrón, recollendo mesmo os documentos notariais e legais precisos para o traslado, que revestiu carácter de solemnidade tanto en Compostela como na capital do Sar, dado o número de representantes e asociación que quixeron sumarse a comitiva fúnebre dende a estación de ferrocarril hasta o convento de Santo Domingo de Bonaval. O hoxe conocido como Panteón de Galegos Ilustres adquiriría o carácter de tal denominación co posterior traslado a iglesia dos restos de Brañas, Cabanillas, Asorey, Domingo Fontán ou Castelao.

Actualmente o panteón pervive nunha situación de desleixo e abandono da que se fixeron eco tanto o Museo do Pobo Galego como a Fundación Rosalía de Castro, que denunciaron mesmo a súa situación de desamparo legal e lamentaron que o Parlamento Galego deixara en olvido a proposta feita para que fose a Cámara a que asumise a responsabilidade sobre do mesmo, e tamén a determinación de qué persoeiros merecerían o honor, logo de 50 anos do seu pasamento. Pola súa parte, o Consello da Cultura Galega intentóu anos atrás desvirtuar ese lugar de soterramento propoñendo un novo xeito de celebrar o recordo dos nosos sobranceiros nun a modo de paseo natural, idea que non prosperou, pese a existir incluso algún borrador. En todo caso, un intento de desacralización que desvirtuaría a orixe e concepción do devandito panteón.